شش کلاه تفکر

‌درباره‌ی کتاب شش کلاه تفکر اثر ادوارد دوبونو

کتاب 6 کلاه تفکر با عنوان انگلیسی «6 Thinking Hats» برای اولین بار در سال 1999 منتشر شد. ادوارد دوبونو خالق روش 6 کلاه تفکر است و نحوه‌ی استفاده از این سیستم را در این کتاب به طور مفصل توضیح داده است. او در این کتاب توضیح می‌دهد، قدرت تفکر انسان، منبعی نامحدود برای بشر است و این توانایی مهم‌ترین مهارت انسان به شمار می‌آید.

او عواملی که می‌تواند تفکر منطقی را به چالش بکشد نظیر اطلاعات، منطق، امید و خلاقیت را معرف می‌کند و با استفاده از این روش6 کلاه به مخاطب می‌آموزد چگونه عناصر مختلف اندیشه را در مسیر درستی هدایت کند و مسائل را از زوایای متفاوتی ببینند. در این روش 6 کلاه به رنگ‌های سفید، آبی، قرمز، زرد، سیاه و سبز وجود دارد که هریک نماینده مفاهیم مشخصی هستند. مثلا  دارنده کلاه آبی باید به تفکر کردن جمع، جهت دهد و برنامه‌ای مشخص را به سرانجام برساند. کلاه سفید فقط به اطلاعات ارائه می‌پردازد. افراد با کلاه قرمز احساسات و عواطف خود را بروز می‌دهند. کسی که کلاه سیاه به سر دارد، انتقادهایش را به شکل منطقی بیان می‌کند. استفاده از کلاه زرد به معنای توجه به جنبه‌های مثبت موضوع مورد بحث است و کلا سبز نماینده خلاقیت و فکرهای نو است.

مروری بر فصل‌های کتاب شش کلاه تفکر

کتاب شش کلاه تفکر از 43 فصل تشکیل شده است  که عناوین ده فصل ابتدایی آن به ترتیب زیر است:

فصل اول: مقدمه

فصل دوم: شش کلاه، شش رنگ

فصل سوم: نحوه استفاده از کلاه‌ها

فصل چهارم: کلاه سفید حقیقت‌ها، آمار و ارقام

فصل پنجم: آن حقیقت متعلق به چه کسی است؟

فصل ششم: مشارکت به سبک ژاپنی

فصل هفتم: واقعیت‌ها، حقیقت و فیلسوفان

فصل هشتم: چه کسی کلاه را بر سر گذاشته است.

فصل نهم: خلاصه تفکر با کلاه سفید

فصل دهم: کلاه قرمز؛ احساس‌ها و هیجان‌ها

…

‌درباره‌ی ادوارد دوبونو نویسنده‌ی کتاب شش کلاه تفکر

ادوارد دوبونو نویسنده و اندیمشند اهل جمهوری مالتا است. او متولد سال 1933 است و در زمان جنگ و جهانی دوم به تحصیل در رشته پزشکی مشغول بود. دوبونو سپس به دانشگاه آکسفورد رفت و در رشته‌های روانشناسی و علوم طبیعی تحصیل کرد و مدرک دکترای فلسفه را از این دانشگاه اخذ کرد. ادوارد بونو را نویسنده‌ای متفکر می‌دانند عمده فعالیت‌های او در زمینه مهارت فکر کردن و تفکر خلاق است.

اولین اثر او تحت عنوان «مکانیزم ذهن»  در سال 1969 منتشر شد. این کتاب به نحوه عملکرد مغز انسان میپردازد. دوبونو تاکنون بیش از 50 کتاب در حوزه مهارت تفکر، تفکر خلاق را به رشته تحریر درآورده است و به زبان‌های مختلفی در سراسر دنیا ترجمه شده است. از آثار ترجمه شده‌ی او در ایران می‌توان به کتاب‌های «تفکر جانبی»، «اصول بنیادی خرد»، «من درست می‌گویم تو غلط» و «شش طرح برای زندگی بهتر» اشاره کرد. او هم‌چنین در همایش‌های متعددی در دانشگاه‌های آکسفورد، لندن، کمبریج و هاروارد به عنوان سخنران حضور داشته‌است.

ترجمه‌ی کتاب شش کلاه تفکر به فارسی

حمیدرضا بلوچ، معلم و مترجم ایرانی است که در سل 1338 در تهران به دنیا آمد. او به زبان انگلیسی علاقه‌ی زیادی داشت به همین علت در کنار کار تدریس، وارد دنیای ترجمه شد و آثار متعددی را در حوزه‌ی روانشناسی به فارسی برگردانده است. از آثار ترجمه شده توسط او می‌توان به کتاب‌های «هوش عاطفی»، «هوش اجتماعی»، «روانشناسی رنگ‌ها» و «قدرت هوش هیجانی» اشاره کرد. انتشارات شبگیر کتاب شش کلاه تفکر را با ترجمه‌ی حمیدرضا بلوچ عرضه کرده و در اختیار علاقه‌مندان قرارداده است.

چرا باید کتاب شش کلاه تفکر را خواند؟

کتاب شش کلاه تفکر در دسته‌ی کتاب‌های اندیشه و تفکر قرار دارد. و برای گروه سنی بزرگ‌سال مناسب است. تعداد صفحات نسخه‌ی چاپی کتاب 200 صفحه است که با مطالعه‌ی روزانه 20 دقیقه می‌توانید این کتاب را در 10 روز بخوانید. کتاب شش کلاه تفکر جزو کتاب‌های حجیم و بلند با موضوع اندیشه و تفکر است. این کتاب برای افرادی که وقت بیشتری برای مطالعه دارند و می‌خواهند در زمینه‌ی  اندیشه و تفکر زمان بیشتری را به مطالعه اختصاص دهند انتخاب مناسبی است.

‌در بخشی از کتاب شش کلاه تفکر می‌خوانیم

لزومی ندارد احساسها به گونه‌ای محکم و استوار یا منطقی باشد.

می‌توان احساس‌ها را با زبان گفتاری خود تنظیم و هماهنگ کرد.

سعی نکنید احساس‌های خود را توجیه کنید.

وقتی کلاه قرمز را بر سر می‌گذاریم. مشکل‌ترین کار این است که درمقابل وسوسه‌ی توجیه احساس‌های خود مقاومت کنیم. چنین توجیهی ممکن است درست يا نادرست باشد؛ ولی به هنگام تفکر با کلاه قرمز, هردوی آن‌ها غیرضروری است.

… مهم نیست چرا به او بی اعتماد شده ای. به هرحال، دیگر به او اعتماد نداری.

… تو با ایده‌ی تاسیس یک دفتر در نیویورک موافق هستی. نیازی نیست وارد جزییات شوی و دلیل این تمایل خود را بگویی. این چیزها را می‎توانی بعد که به تصمیم‌گیری درباره‌ی این موضوع نزدیک شدیم، بیان کنی.

 گاهی برای همه‌ی ما پیش آمده است که از نشان دادن احساس‌های خود عذرخواهی کرده‌ایم؛ چرا که آن را مطابق با تفکر منطقی ندانسته‌ایم. درحقیقت ما احساس‌ها را نیز درحیطه‌ی منطق می‌دانیم. اگر از کسی نفرت داریم. باید دلیل خوبی برای آن داشته باشیم. اگر از طرحی خوشمان می آید، باید برایش دلیل منطقی بیاوریم؛ اما تفکر با کلاه قرمز ما را از چنین بایدهایی رها می‌کند.

آیا این بدان معنی است که ما آزادیم و می‌توانیم هر نوع پیشداوری‌ای که مایلیم داشته باشیم؟ آیا هیچ خطری در این مورد وجود ندارد؟ چرا، وجود دارد؛ اما درپیشداوری‌هایی که آشکارا در حیطه‌ی منطق صورت می‌گیرد. به مراتب خطرهای بیشتری وجود دارد.

من مخالف کالبدشکافی احساس‌ها و یافتن منشا و سرچشمه‌ی آن‌ها نیستم؛ اما این وظیفه‌ی کلاه قرمز نیست.

احساس‌های آدمی متغیر و بی ثبات است و بیشتر وقت‌ها آشفته و متناقض هستند. برای نمونه، در یک پرسشنامه از امریکاییان خواسته شد تا نظر خود را درخصوص رابطه با امریکای مرکزی بنویسند.. بیشتر آن ها نظر مثبت دادند؛ اما در عمل بیشتر آن‌ها با هر نوع پیشنهادی برای ایجاد رابطه‌ی سیاسی مخالفت کردند. پس این امکان وجود دارد که در حرف و درحالت انتزاعی با ایجاد رابطه موافق باشیم؛ ولی وقتی راه‌های عملی مطرح می‌شود با آن مخالفت ورزیم. از دیدگاه منطق این تضاد رفتار معنایی ندارد؛ اما در دنیای احساس‌ها توجیه پذیر و شدنی است. کلاه قرمز تریبونی برای بیان برخی احساس‌ها نیست؛ اگرچه بعضی افراد وسوسه می‌شوند تا آن را در دنیای احساس‌ها توجیه‌پذیر و شدنی است.