نرخ بهره

در این گفتار سعی شده است که بطور مختصر با مفهوم نرخ بهره و تاثیر آن در بازارهای مالی از جمله بازار فارکس و رمز ارزها بیشتر آشنا شوید.

زمانی که شما وامی را از بانک دریافت می کنید، می‌دانید که بانک بابت مبلغ وامی که به شما می‌دهد، در موعدهای مقرر، مبلغی را دریافت می‌کند. این مبلغ همان نرخ بهره است که می‌خواهیم به بانک بپردازیم.

پس نرخ بهره عبارت است از نرخی که بابت جلوگیری از کاهش ارزش پول پرداختی در امروز و دریافتی در آینده (به دلیل ارزش زمانی پول و نرخ تورم) از وام‌گیرنده دریافت می‌شود. به زبان ساده‌تر، وقتی شما از بانک مبلغی را به‌عنوان وام قرض می‌گیرید، آن را به‌صورت تدریجی بازپرداخت می‌کنید. ولی به دلیل تغییر ارزش پول به‌مرور زمان و به‌منظور کاهش ارزش پول و لحاظ تورم، شما باید علاوه بر وام دریافتی، مبلغ اضافه‌ای را تحت عنوان بهره به بانک بپردازید که می‌تواند هزینه فرصت سرمایه‌گذاری نیز تعریف شود.

در واقع نرخ بهره، یکی از فاکتورهای مهم و تأثیرگذار در چرخه اقتصادی یک کشور محسوب شده که با کاهش یا افزایش آن تصمیم‌های اقتصادی مردم تغییر نیز می‌کند. هرچه این مقدار بیشتر باشد مردم تمایل بیشتری دارند تا پول‌های خود را در بانک سرمایه‌گذاری کرده و تعداد کمتری اقدام به وام گرفتن می‌کنند زیر باید هزینه بیشتری را در مجموع پرداخت کنند و برعکس. یعنی هرچه نرخ بهره کمتر باشد تمایل افراد برای واگذاری دارایی‌های خود به بانک کمتر شده و از طرفی تعداد وام‌گیرندگان افزایش می‌یابد، چرا که مجبور نیستند هزینه زیادی را به عنوان بهره به بانک‌ها بپردازند.

پس متوجه شدیم که نرخ بهره/ سود/ Interest Rate  هزینه‌ای است که در ازای استقراض پول پرداخت شده و با شاخص درصدی از کل مبلغ وام‌ گرفته ‌شده بیان می‌شود. اگر شما برای خرید خانه، ماشین یا امور شخصی خود وام بگیرید، ملزم به پرداخت بهره آن نیز هستید. اگر مبلغی را در بانک قرار داده باشید، مانند قرض دادن به بانک است، بنابراین، بهره / سود دریافت خواهید کرد. نرخ بهره تعیین‌ شده بوسیله بانک، میزان بهره‌ پرداختی شما به بانک یا بانک به شما را مشخص می‌کند.

اکنون می خواهیم  انواع مختلف نرخ سود یا بهره را تعریف کنیم. بسته به حوزه تعریف، نرخ سود می‌تواند انواع مختلفی اعم از ساده، مرکب، اسمی، حقیقی، موثر و … را دارد که برای درک آسان تر تعریف هر یک از مثالی ملموس استفاده می کنیم.

بهره ساده / Simple Interest Rate :  آسان‌ترین روش برای محاسبه سود تعلق ‌گرفته به وام به شمار می‌رود. می‌توان نرخ سود ساده را از ضرب نرخ سود روزانه در مبلغ اصلی وام در تعداد روزهای باقی‌مانده تا زمان سررسید، محاسبه کرد.

بهره مرکب /  Compound Interest Rate : بعضی از وام‌دهندگان برای قرض دادن منابع مالی این نرخ را ترجیح می‌دهند زیرا با این روش، می‌توان سود بیشتری را از فرد متقاضی وام دریافت کرد. سود مرکب را بهره‌آوری بهره نیز می‌نامند زیرا نرخ سود نه تنها به مبلغ اصلی بلکه به سودهای انباشته شده دوره‌های قبلی نیز تعلق می‌گیرد.

بهره اسمی : به هنگام انتشار اوراق قرضه – ناشران آن اوراق – نرخی را به عنوان نرخ بهره اسمی اعلام می‌کنند که عبارت است از سود پرداختی سالانه به دارندۀ ورقه قرضه به صورت نسبتی از ارزش اسمی ورقه قرضه. بنابراین نرخ بهره اسمی از تقسیم پرداخت بهره سالیانه به قیمت اسمی ورقۀ قرضه حاصل می‌شود.

بهره جاری : اوراق قرضه منتشر شده معمولاً در بازارهای مالی به قیمتی متفاوت از قیمت اسمی معامله می‌گردد که به قیمت معاملاتی آن، قیمت جاری گفته می‌شود. بنابراین اگر بهره سالانه را به قیمت جاری ورقه قرضه تقسیم نماییم حاصل تقسیم، نرخ بهره جاری است.

بهره موثر : اغلب ناشران اوراق قرضه، بهره مربوط به ورقه قرضه را در فواصل زمانی ۳ ماه یا ۶ ماه پرداخت می‌نمایند که این امر برای سرمایه‌گذار این فرصت را پدید می‌آورد که بهرۀ دریافتی را مجدداً سرمایه‌گذاری نموده و بازده خود را افزایش دهد. بنابراین نرخ بهرۀ سرمایه‌گذار در این صورت متفاوت از نرخ بهره اعلام‌شده خواهد بود.

بهره شناور : نرخ بهره‌ای است که با تغییر عواملی مانند نرخ بهره بازار، شاخص بازار سهام، نرخ تورم و … تغییر می‌کند. این نرخ بهره را می‌توان نرخ بهره متغیر یا قابل تنظیم نامید.

بهره ثابت : این نوع نرخ بهره، نقطه مقابل نرخ بهره شناور است که در آن نرخ بهره بدهی در مدت زمان توافق شده ثابت می‌ماند.

عوامل تاثیرگذار بر نرخ بهره

عوامل متعددی بر میزان نرخ بهره تاثیر گذار بوده که  هرکدام از این عوامل می‌تواند سبب افزایش یا کاهش نرخ بهره شود. در ادامه به برخی از عوامل تاثیرگذار بر نرخ بهره اشاره می‌کنیم.

ریسک: همواره یکی از موارد مهم در هر سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید. از دست رفتن سرمایه همیشه دغدغه افراد برای شروع سرمایه‌گذاری بوده و  هرچه ریسک یک سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، انتظار افراد از بازدهی آن نیز بیشتر و باید نرخ بهره بالاتری را داشته باشد. برای نمونه، بانک‌ها یا موسسات مالی بزرگ‌تر با پشتوانه قوی و ریسک کمتر به طور معمول نرخ‌های بازدهی کمتری را نیز ارائه می‌دهند.

طول مدت سرمایه‌گذاری : دوره زمانی که افراد برای سرمایه‌گذاری خود در نظر می‌گیرند در میزان نرخ بهره تأثیرگذار است. هرچه دوره زمانی بیشتر باشد، معمولاً نرخ بهره نیز بیشتر خواهد بود.

ارزش زمانی پول : به این معنا که ارزش پولی که در آینده دریافت می‌کنید از ارزش پولی که امروز دریافت کنید، کمتر خواهد بود؛ بنابراین برای سپرده‌گذاری یا دریافت وام، افراد باید به ارزش زمانی پول نیز توجه کنند. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری باید از نظر ارزش زمانی توجیه اقتصادی داشته باشد.

دستورالعمل‌های دولت برای دستیابی به اهداف دولت توسط بانک مرکزی

از آن جایی که بانک مرکزی نرخ بهره سالانه و بانکی را تعیین می‌کند، سیاست‌های مختلف دولت می‌تواند بر میزان آن اثر بگذارد. برای مثال در صورتی که دولت سیاست پولی انبساطی را در پیش رو داشته باشد، اقدام به کاهش نرخ بهره کرده و بهره وام‌ها را کاهش می‌دهد. در مقابل، اگر دولت سیاست انقباضی را مد نظر قرار دهد، اقدام به افزایش نرخ بهره بانکی خواهد کرد.فعالیت بانک‌های تجاری همواره بر اساس پرداخت وام و دریافت اقساط آن است که به آن مدل ذخیره کسری/ Fractional Reserve  می‌گویند. شما با سپرده‌گذاری در این بانک به عنوان وام‌ دهنده ایفای نقش کرده و سود دریافت خواهید کرد. زیرا بانک سرمایه سپرده‌گذاری شده شما را به عنوان وام به دیگران می‌دهد. حال اگر شما دریافت کننده وام باشید، می‌بایست علاوه‌بر مبلغ وام دریافتی، مقداری بهره نیز به بانک پرداخت کنید.

در اغلب کشورها، بانک مرکزی، نرخ بهره بانک‌ها را تعیین می‌کند و بانک‌ها خود اجازه انجام این را ندارند. به عبارتی یکی از عملکردهای کلیدی بانک مرکزی، حفظ سلامت اقتصادی کشور و تنظیم نرخ بهره است. بنابراین اگر میزان نرخ بهره بالا باشد، به نفع وام دهنده است چون سود بیشتری نصیبش می‌شود و به ضرر وام گیرنده است چون باید مبلغ بیشتری را پرداخت کند. در واقع نرخ بالای بهره، برای وام‌ دهندگان جذاب‌تر و نرخ پایین بهره برای وام گیرندگان جذاب‌تر خواهد بود.

این فاکتورها به طور مستقیم روی رفتار اقتصادی مردم هر کشوری تأثیر مستقیم خواهد داشت. به همین دلیل است که دولت‌ها زمانی که نیاز داشته باشند تا در بازار رونق بیشتری ایجاد شود، نرخ بهره را کاهش می‌دهند تا میزان وام گیرندگان افزایش پیدا کرده و نقدینگی بیشتری در اختیار مردم قرار گیرد. این امر موجب خرید کالا و خدمات از سوی مردم خواهد شد. اما با افزایش نقدینگی، تورم / Inflation  به همراه خواهد آمد، زیرا میزان کالاها و خدمات ثابت است اما سرمایه بیشتری در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

نرخ بهره در بازار فارکس :

بازار خرید و فروش ارز تحت هدایت نرخ بهره است. به بیان ساده نرخ بهره باعث می‌شود  چرخ دنیای خرید و فروش ارز یا بازار فارکس بچرخد.

نرخ بهرهٔ یک ارز، بزرگترین عامل در تعیین ارزش فرضی آن ارز است.

پس اطلاع از نحوه‌ی تعیین سیاست پولی بانک مرکزی یک کشور، مثلا تصمیمات مربوط به نرخ بهره از اهمیت بالایی برخوردار است.

یکی از بزرگترین تأثیرات تصمیم‌گیری در مورد نرخ بهره بانک مرکزی، ثبات قیمت یا تورم است.

همانگونه که قبلا گفتیم تورم عبارت است از افزایش پایدار قیمت‌های کالاها و خدمات. اما اغلب، تورم می‌تواند به اقتصاد آسیب برساند و به همین دلیل است که بانک‌های مرکزی همیشه مراقب شاخص‌های اقتصادی مربوط به تورم از قبیل CPI و PCE هستند.

در اینجا می توانید با نام چند بانک مرکزی ارزهای مختلف آشنا شوید:

بانک ذخیره استرالیا / RBA

بانک ژاپن /  BOJ

بانک مرکزی اروپا / ECB

بانک کانادا / BOC

بانک ملی سوییس / SNB

بانک ذخیره نیوزلند / RBNZ

بانک انگلیس / BOE

بانک مرکزی آمریکا / FED

بانکهای مرکزی دو وظیفه اصلی دارند: مدیریت تورم و تقویت ثبات برای نرخ ارز کشورشان. آنها این کار را با تغییر نرخ بهره و مدیریت عرضه پول کشور انجام می دهند. هنگامی که تورم به سمت بالا می رود، بالاتر از هدف بانک مرکزی، آنها نرخ بانک مرکزی را افزایش می دهند و با استفاده از ابزارهای سیاست گذاری است که می تواند اقتصاد را محدود کرده و تورم را مجدداً بررسی کند.

ارتباط نرخ بهره با معاملات فارکس :

تصور کنید که شما یک سرمایه گذار در انگلستان هستید که نیاز به سرمایه گذاری مبلغ زیادی در یک دارایی بدون ریسک، مانند اوراق قرضه دولتی دارید. نرخ بهره در ایالات متحده رو به افزایش است بنابراین شما شروع به خرید دلار آمریکا برای سرمایه گذاری در اوراق دولت ایالات متحده می کنید.

شما به عنوان سرمایه گذار بریتانیایی  تنها در سرمایه گذاری در کشور با نرخ بهره بالاتر تنها نبوده بلکه بسیاری از سرمایه گذاران دیگر نیز از افزایش بازده پیروی می کنند؛ بنابراین تقاضا برای دلار آمریکا  افزایش یافته و در نتیجه، قیمت ارز افزایش می یابد. این ماهیت چگونگی تاثیر نرخ بهره بر ارز است. معامله گران می توانند برای پیش بینی تغییرات آتی  آن اقدام کنند که می تواند تاثیر زیادی بر ارز مذکور داشته باشد.

نرخ بهره در بازار ارزهای دیجیتال :

بازار رمز ارزها همواره در حال تکامل و پیشرفت بوده و هر روزه پروژه‌ای با ایده‌ای جدید در حال فعالیت و شکل‌گیری در این حوزه هستند. پروژه‌هایی همچون Aave، Maker و Compound از معروف‌ترین پروژه‌های ارزهای دیجیتال‌اند که در زمینه وام‌دهی و وام‌گیری فعالیت می‌کنند. در این پلتفرم‌ها، کاربران می‌توانند به مقدار دلخواه ارزی دیجیتال واریز و سپس مقدار مشخصی از آن را به صورت وام در قالب همان ارز یا سایر ارزهای دیگر دریافت کنند یا اینکه به سایرین وام داده و در ازای دادن وام، سود دریافت کنند.

در بازار ارزهای دیجیتال، میزان نرخ بهره با توجه به قیمت ارزها، موجودی پلتفرم و میزان عرضه و تقاضا تعیین شده و مقدار سود اختصاص یافته به وام دهنده متغیر خواهد بود. تمامی این فرآیندها در بستر بلا‌ک‌چین و به واسطه قراردادهای هوشمند / Smart Contract  ثبت و مدیریت می‌شود و فقط در عرض چند دقیقه قابل اجرا هستند.

وام دریافت شده از سوی کاربران و مبلغ پرداخت شده به صورت ارز دیجیتال است و می‌دانیم بازار رمز ارزها نوسانات زیادی را دارند، در نتیجه میزان نرخ بهره در این پلتفرم‌ها متغیر خواهد بود. اگرچه در زمان وام گرفتن عددی ثابت به عنوان درصد بهره به کاربر اعلام می‌شود، اما ممکن است در زمان بازپرداخت قیمت بهره بسیار کمتر یا بیشتر از عدد تعیین شده قبلی باشد.

این اتفاق باعث شده تا کاربران برای مقابله با نوسانات این چنینی و جلوگیری از آن، تلاش کنند از استیبل کوین‌ها / Stable Coins که قیمت آن‌ها از ارزهای فیات / Fiat همچون دلار تبعیت می‌کند، به عنوان یکی از ارزهای معاملاتی خود استفاده کنند.

فعالیت این پروژه‌ها در بستر بلاک چین قرار می‌گیرد که به آن دیفای / DeFi یا امور مالی غیر متمرکز می‌گویند.

وام دادن و وام گرفتن در دنیای رمز ارزها، طرفداران خاص خود را دارد و شامل تعداد بسیار زیادی از افراد می‌شود اما روش تعیین نرخ بهره و محاسبات آن نیز در نوسانات متعدد بازار ارزهای دیجیتال، فرآیند پیچیده‌ای است و دشواری‌های خاص خود را دارد.